قبل از این‌که ایلان ماسک بیاد و توییتر رو بخره، مدل اصلی کسب درآمد توییتر از راه جذب تبلیغات بود. اون موقع توییتر هیچ راه دیگه‌ای برای کسب درآمد نداشت و مثل بقیه پلتفرم‌های متمرکز مثل فیسبوک و اینستاگرام و… فقط با فروش فضا به شرکت‌ها برای تبلیغات می‌تونست هم هزینه‌های خودش رو بپردازه و هم سود به دست بیاره تا بتونه پیشرفت بکنه.
قبل از تبدیل شدن توییتر به اکس، همه چیز در این زمینه داشت درست پیش می‌رفت و شرکت‌ها خیلی راحت به توییتر اعتماد می‌کردن و تبلیغات خودشون رو به این پلتفرم می‌سپردن تا برند و محصولات خودشون رو به کاربران توییتر معرفی بکنن. البته توییتر چند دفعه تلاش کرد یه مدل سودآوری دیگه به پلتفرم خودش اضافه بکنه، اونم با فروختن امکانات بیشتر به کاربرانی که حاضر بودن پول بدن و این امکانات رو بخرن، اما مدیران توییتر در اون دوران به هر دلیلی به صورت جدی وارد این بحث نشدن.
خود ایلان ماسک قبل از این‌که توییتر رو بخره، یعنی در سال ۲۰۱۹ از طریق یه توییت اعلام کرده بود که از تبلیغات متنفره. برای همین بود که وقتی ماسک توییتر رو خرید، خیلی‌ها نگران شدن چون نمی‌دونستن ایلان ماسکی که از تبلیغات متنفره چطوری می‌خواد مدل کسب درآمد توییتر رو سر پا نگه داره.
نگرانی این آدم‌ها اصلا بی‌جا نبود. وضعیت تبلیغات توی اکس در حال حاضر وحشتناکه و میزان درآمد توییتر از این طریق داره سقوط می‌کنه. اگه بخوایم یه نگاه به آمار درآمد تبلیغاتی اکس در سال ۲۰۲۴ بندازیم می‌بینیم که بر اساس اطلاعات MediaRadar، شرکت‌های تبلیغاتی توی ۶ ماه اول سال ۲۰۲۴ حدود ۷۴۴ میلیون دلار به اکس پول دادن. این میزان در ۶ ماهه اول سال ۲۰۲۳ حدود۹۸۲ میلیون دلار بود. این یعنی درآمد اکس از راه تبلیغات توی این بازه زمانی تقریبا ۲۴ درصد کمتر شده.
این نکته زمانی اهمیت پیدا می‌کنه که بدونیم به گفته نیویورک تایمز، نزدیک به ۹۰ درصد از درآمد شرکت اکس از راه فروش تبلیغات به دست میاد. البته ماسک تلاش کرده با فروختن برچسب وریفیکیشن و دسترسی به هوش مصنوعی Grok به یوزرهای خودش یه راه جایگزین برای کسب درآمد پیدا بکنه، ولی هنوز هم که هنوزه راه درآمد اصلی اکس همون تبلیغاته. اوضاع یه جوری به هم ریخته که خود ایلان ماسک اعتراف کرده که ارزش فعلی اکس یه چیزی حدود ۲۰ میلیارد دلاره، یعنی کمتر از نصف اون ۴۴ میلیارد دلاری که ماسک خرج کرد تا توییتر رو بخره.
قضیه از اونجایی شروع شد که اعضای اتحادیه جهانی فدراسیون بین‌المللی تبلیغ کننده‌ها برای رسانه‌های مسئولیت‌پذیر (که به اختصار بهش می‌گن GARM) اعلام کردن که ایلان ماسک استانداردهای امنیت برند رو زیر سوال می‌بره و به همین دلیل به اعضای خودشون توصیه کردن که توی اکس تبلیغ نکنن. فقط واسه این‌که بدونی GARM شامل چه شرکت‌هایی می‌شد بگم که شرکت‌های دِل، الکترونیک آرتس، آیکیا، مایکروسافت و پپسی فقط چند تا از این شرکت‌ها بودن. عظمت رو ببین فقط!
ایلان ماسک که دید اوضاع داره خطرناک می‌شه اومد از GARM شکایت کرد که در نتیجه این کار، کل GARM منحل شد. الان فکر کردی ایلان ماسک برنده شد و تمام، هان؟ نخیر… ماجرا تازه از اون‌جا بالا گرفت. بعد از این‌که GARM منحل شد، حداقل ۱۸ تا شرکت به تلافی تبلیغات خودشون توی اکس رو متوقف کردن. شرکت‌های دیگه‌ای هم که عضو GARM نبودن، مثل یونایتد ایرلاینز و فولکس واگن هم همین کار رو انجام دادن.
ماسک هم در واکنش تهدید کرد که توی اکانتش اسم شرکت‌هایی که تبلیغ کردن توی اکس رو بایکوت کردن اعلام می‌کنه و از کاربران اکس می‌خواد اون برندها و محصولات‌شون رو بایکوت کنن. نتیجه چی شد؟ آفرین، شرکت‌های بیشتری تبلیغ کردن توی اکس رو بایکوت کردن.
یه مدت بعد، یه گزارش از Media Matters منتشر شد که ادعا می‌کرد تبلیغات شرکت‌های بزرگی مثل دیزنی یا NBCUniversal توی اکس کنار محتوای نامناسب به نمایش در میاد. ایلان ماسک در جواب رفت از Media Matters شکایت کرد. نتیجه چی شد؟ آفرین، دیزنی و کلی شرکت دیگه هم تبلیغات خودشون توی اکس رو متوقف کردن.
خلاصه ماسک با همه این تصمیمات اشتباه داره اصلی‌ترین راه درآمد توییتر رو به نابودی می‌کشونه و بعید نیست با همین روند اکس کم کم به ضرر بیافته. توی همین آمار که توی این عکس می‌بینید مشخصه که تا قبل از خریداری شدن توییتر توسط ایلان ماسک، توییتر تونسته بود درآمد سالانه خودش از راه تبلیغات رو به ۴.۵ میلیارد دلار برسونه، اما درست از سال ۲۰۲۲ که ماسک سر کار اومد، این روند کاهشی شد. البته درآمد توییتر از راه فروش اکانت پریمیوم افزایش داشته ولی قابل مقایسه با درآمد پلتفرم از راه تبلیغات نیست.
حالا مشکل فقط به همین‌جا ختم نمی‌شه. وقتی شرکت‌های بزرگ و اصلی دیگه توی اکس تبلیغ نکنن، ایلان ماسک مجبوره به هر حال یه جوری تبلیغات جذب بکنه، واسه همین رفته دست به دامن شرکت‌های کوچیک‌تر و بی‌اسم و رسم‌تر شده تا بتونه اون‌ها رو جایگزین شرکت‌های بزرگ‌تر بکنه. نتیجه چی شده؟ نتیجه این شده که الان توی توییتر یه عالمه تبلیغ چرند از شرکت‌های به درد نخور و مسخره می‌بینیم؛ یه چیزی تو مایه‌های تبلیغات شبکه‌های فارسی ماهواره‌ای.
از اون طرف شرکت‌های بزرگ که دنبال یه جایگزین برای اکس می‌گردن که بتونن برند و محصولات‌شون رو تبلیغ بکنن، می‌رن سراغ رقبای اکس که در این یه مورد خاص، تردز براشون جذاب‌ترین گزینه هست چون هم تعداد کاربرانش زیاده، هم این‌که متا و مارک زاکربرگ رو می‌شناسن و خیلی راحت می‌تونن باهاش همکاری کنن.
این باعث می‌شه که درآمدی که از اکس کم شده، یه راست بره توی جیب زاکربرگ تا خرج تردز و بقیه پلتفرم‌های متا بشه. این در دراز مدت می‌تونه کفه رقابت رو به نفع تردز سنگین‌تر بکنه.
البته این به اون معنی نیست که من دارم می‌گم تردز قراره توییتر بعدی باشه و بقیه رقبا شانسی ندارن. تردز هم رقبای خودش توی فدیورس رو داره. اونایی که پروتکل ActivityPub رو به کار می‌برن مثل ماستودون که اصلا غیر انتفاعی هستن و تبلیغات توی مدل درآمدشون هیچ جایی نداره. بلواسکای هم که سعی داره راه اشتباه توییتر رو دوباره طی نکنه و داره دنبال راه‌های جایگزین تبلیغات می‌گرده تا مجبور نباشه صرفا به تبلیغات متکی باشه.
رقابت بین همه این پلتفرم‌ها داره به شکل خیلی جذابی پیش می‌ره، اما چیزی که واضحه اینه که وضعیت اکس توی این بازی اصلا خوب نیست. باید صبر کرد و دید بالاخره ایلان ماسک کاری می‌کنه تا شرکت‌های تبلیغاتی رو به اکس برگردونه یا این‌که می‌خواد به همین مسیر اشتباه خودش ادامه بده.